Osoby związane z Wydziałem Duszpasterstwa Rodzin

Karol Wojtyła jako młody kapłan, początkowo wikary w Niegowici (1948-1949), a następnie w Bazylice św. Floriana w Krakowie, żywo zainteresował się tematyką małżeńską i rodzinną. Jak podaje Kalendarium jego życia[1] w 1950 r. zorganizował po raz pierwszy kurs dla narzeczonych, co było całkowitym novum jak na owe czasy, gdyż dotyczył on par narzeczeńskich, nie zaś młodzieży w ogóle  i nie odbywał się w ramach Żywego Różańca Dziewcząt (ŻRD). W kursie tym udział wzięły przede wszystkim pary studenckie, m. in. z Politechniki Krakowskiej. I w taki oddolny sposób tworzyły się zalążki duszpasterstwa rodzin, które z czasem przybrało formę zinstytucjonalizowaną.

Nowatorstwem kursów organizowanych przez Karola Wojtyłę u św. Floriana były dwa elementy: po pierwsze związane było one z konkretną parafią, stanowiąc element duszpasterstwa parafialnego, a nie jak dotychczas – z ośrodkami pozaparafialnymi. Po drugie natomiast stanowiło element przygotowania bezpośredniego. Po latach, w wywiadzie-rzece wspominając tamten okres swojego kapłaństwa i zaangażowania w duszpasterstwo rodzin w parafii św. Floriana wyznał:

To powołanie do miłości jest (…) najbardziej podstawowym elementem kontaktu z młodzieżą. Zdałem sobie z tego sprawę bardzo szybko jako młody kapłan. Czułem jak gdyby wewnętrzne przynaglenie w tym kierunku. Trzeba młodych przygotować do małżeństwa, trzeba ich uczyć miłości. Miłość nie jest do wyuczenia, a równocześnie nic nie jest tak bardzo do wyuczenia jak miłość. Jako młody kapłan nauczyłem się miłować ludzką miłość. To jest jedna z tych podstawowych treści, na której skupiłem swoje kapłaństwo, swoje posługiwanie na ambonie, w konfesjonale, a także używając słowa pisanego. Jeśli umiłuje się ludzką miłość, to wtedy rodzi się także żywa potrzeba zaangażowania wszystkich sił na rzecz >pięknej miłości<[2].

W tym czasie duszpasterstwo rodzin miało charakter oddolny, nie wiązało się z organizacją większych przedsięwzięć o zasięgu ogólnodiecezjalnym, ale z pojedynczymi inicjatywami na poziomie parafii. Przejawiało się ono m.in. w takich działaniach jak spotkania dla dzieci i młodzieży, czy spotkania dla narzeczonych. Miały one miejsce na przykład w parafii św. Anny w Krakowie, w opactwie cystersów w Mogile, a także poza Krakowem – w Kętach, Zakopanem czy Nowym Targu.

Zaangażowanie Karola Wojtyły wyróżnia się na tle innych księży diecezji: jako duszpasterz służby zdrowia odbywał pielgrzymki na Jasną Górę, ponadto organizował dni skupienia dla młodzieży, narzeczonych, a także małżeństw oczekujących dziecka. Dużą dynamikę działaniom z zakresu duszpasterstwa rodzin nadał w diecezji Karol Wojtyła w momencie gdy wybrany został metropolitą krakowskim. Jego decyzje zmierzały w kierunku koordynacji różnych, punktowych nieraz przedsięwzięć, by nie miały one wyłącznie charakteru pojedynczych, nie powiązanych ze sobą dzieł.

Literatura:

[1] Boniecki A. (red.), 1983, Kalendarium życia Karola Wojtyły, Wydawnictwo Znak, Kraków.

[2] Jan Paweł II, 1994, Przekroczyć próg nadziei. Jan Paweł II odpowiada na pytania Vittoria Messoriego, Katolicki Uniwersytet Lubelski.

[3] Gasidło W., 1988, Kościół krakowski w służbie rodzinie w latach pasterzowania Karola Wojtyły, [w:] T. Pieronek, R. Zawadzki (red.), Karol Wojtyła jako Biskup Krakowski, Wydawnictwo św. Stanisława, Kraków.

Tekst pochodzi z pracy: Dej M., 2023, Recepcja enccykliki Humanae Vitae w refleksji intelektualnej i działalności katechetyczno-pastoralnej Wandy Półtawskiej, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, praca magisterska napisana pod kierunkiem dr hab. Andrzeja Kieliana, niepublikowana.

Ścisła współpraca Wandy Półtawskiej z Karolem Wojtyłą w jego czasach „krakowskich” zaowocowała wieloma dziełami i inicjatywami o charakterze katechetyczno-duszpasterskim, które ukierunkowane były na pomoc małżeństwu i rodzinie. Półtawska obecna była w przestrzeni duszpasterstwa rodzin w zasadzie od samego początku jego formowania się, w pierwszym okresie nieformalnie, poprzez relację osobistą z Wojtyłą, a z czasem w sposób oficjalny i sformalizowany, pełniąc określone funkcje w strukturach duszpasterstwa rodzin.

Wśród najważniejszych obszarów aktywności Wandy Półtawskiej w tworzeniu struktur duszpasterstwa rodzin wymienić należy:

• Instytut Rodziny, powołany do życia w 1969 r.

Wanda Półtawska z pespektywy lat tak opisuje jego powstanie:

„W mojej pracy psychiatry, specjalistki od trudnej młodzieży bardzo szybko się okazało, że młodzież trudna ma za sobą trudnych rodziców. W związku z tym otworzyłam poradnię dla rodziców i bardzo szybko zorientowałam się, że medycyna jest całkowicie bezradna wobec konfliktów małżeńskich – nic nie pomoże, jak mąż z żoną kłócą się i rozwodzą. I wymyśliłam taką terapię, że zorganizowałam dla kilkunastu pokłóconych par (…)  dzień skupienia. I po tym dniu skupienia ci ludzie przyszli z prośbą, żeby się spotykać (…). Poprosiliśmy tych ludzi, żeby sami podali tematy, potem ja dołożyłam to co uważałam, że im trzeba – z biologii, z psychologii, z teologii. Doprosiliśmy różnych prelegentów i w ten sposób powstało Studium, które potem ks. bp Karol Wojtyła dołączył do Akademii Papieskiej. Ja ten Instytut zorganizowałam i prowadziłam ponad 30 lat.” [1]

Instytut Rodziny posiadał bardzo dużą renomę i rozpoznawalność w ogólnopolskich strukturach duszpasterstwa w Polsce, do czego niewątpliwie przyczyniła się osobowość i pozycja Metropolity Krakowskiego, który wraz z Wandą Półtawską, stanowili twarze tej Instytucji.

• Rozwijanie współpracy duchownych i lekarzy (tzw. “Kler-Med”)

Było to przedsięwzięcie organizowane w ramach prac Instytutu Rodziny, którego pomysłodawczynią i realizatorką była Wanda Półtawska, a w które włączał się również bp S. Smoleński lub delegowany przez niego kapłan. Polegało ono na wspólnym seminarium studentów ostatniego roku medycyny oraz teologii, które odbywały się z częstotliwością jeden raz w miesiącu. Tematyka spotkań dotyczyła takich zagadnień jak: kwestia grzechu i cierpienia człowieka, wychowanie seksualne, powołanie człowieka, antykoncepcja i odpowiedzialne rodzicielstwo i in. Każdy z tematów był poddawany dyskusji na trzech płaszczyznach: medycznej, teologicznej i psychologicznej. Określenie „Kler-Med” współcześnie spotkać można również w odniesieniu do ogólnej współpracy, czy też środowiska kleryków i studentów Akademii Medycznej w Krakowie, którzy wówczas się zawiązało, przede wszystkim z inicjatywy Wandy Półtawskiej. [2]

• Poradnictwo rodzinne świadczone osobiście przez Wandę Półtawską

Wanda Półtawska, niezależnie od rozwijanej sieci poradnictwa, już w 1968 r., a zatem rok przed powstaniem poradni w Bazylice Mariackiej, rozpoczęła prowadzenie poradni specjalistycznej w siedzibie Kurii Metropolitalnej w Krakowie, przy ul. Franciszkańskiej 3, która działała w ramach Instytutu Rodziny [3]. Tak opisuje swoją pracę w poradni przy Franciszkańskiej i współpracę z Wojtyłą w swoich zapiskach z tamtych lat:

„Posuwają się lata – wspólna praca. Prowadzę poradnię w pokoju, który ksiądz Kardynał Wojtyła oddał mi ze swego apartamentu na ul. Franciszkańskiej. Pracuję obok niego – czasem wchodzi i zamieniamy parę słów, czasem wieczorem nagle pan Franciszek Wicher przynosi mi kolację – >bo ksiądz Kardynał kazał, bo pani doktor pracuje cały dzień<. Wychodzę nieraz o 23.00.” [4]

Praca w poradni była dla niej ogromnym bagażem wiedzy na temat sytuacji problemowych z jakimi spotykają się ludzie. Wiedzę tę wykorzystywała następnie w swej pracy intelektualnej: licznych artykułach, publikacjach książkowych, odczytach i prelekcjach.

• Wykłady z medycyny pastoralnej

Kolejnym istotnym obszarem jej działalności były wykłady z medycyny pastoralnej, które przez ponad 40 lat prowadziła w seminarium krakowskim (w latach 1955-1997). Jak pisze T. Krzyżak w jej biografii: „Wśród krakowskich kapłanów, którzy przyjęli święcenia między 1955 a 1997 rokiem, nie ma takiego, który nie zetknąłby się z jej postacią. Doskonale znają ją także księża święceni w tamtym czasie i pracujący dziś w diecezji bielsko-żywieckiej czy archidiecezji częstochowskiej. Styczność z nią mieli również zakonnicy z różnych części Polski, którzy w Krakowie kończyli seminaria duchowne, m. in. paulini czy franciszkanie konwentualni”. [5] Ona sama wspomina, że wykłady te prowadziła także dla kleryków w różnych częściach Polski, a nawet poza granicami kraju, m. in. w Łomży, Łodzi, Przemyślu, Szczecinie, Tarnowie, Warszawie, Bratysławie, Lwowie. [6] Tematyka tych spotkań dotyczyła naturalnych metod rozpoznawania płodności i powiązanych zagadnień. Uczestniczyli w nich alumni, którzy już przyjęli święcenia diakonatu.

• Członkostwo w licznych gremiach

Po wyborze Karola Wojtyły na papieża centrum jej aktywności również uległo przesunięciu. Stał się nim Rzym i Watykan. Członkostwo w Papieskiej Radzie Rodziny (od 1983 r.), Papieskiej Akademii Życia (od 1994 r.), Papieska Rada dla Pracowników Służby Zdrowia, czy wreszcie wykłady z medycyny pastoralnej na Uniwersytecie Laterańskim w Rzymie, w Instytucie Jana Pawła II (w latach 1981-1984) bardzo absorbowały ją czasowo i w jakimś wymiarze stanowiły barierę dla rozwijania duszpasterstwa rodzin w Polsce, jednak w dalszym ciągu pozostała aktywna na polu walki o życie nienarodzonych, troskę o małżeństwo i rodzinę, głównie poprzez kształtowanie sumień lekarzy i nauczycieli. W podsumowaniu swojego życiorysu odnosząc się do tego okresu napisze:

„>Od zawsze< zajmowałam się też lekarzami, organizowałam dla nich kursy z etyki katolickiej i międzynarodowe sesje naukowe w Krakowie. Systematycznie doszkalałam też nauczycieli, prowadziłam przez lata kursy dla nich, m. in. w Gdańsku, Siedlcach i Olsztynie. To wszystko wcale się nie zmieniło podczas pontyfikatu Jana Pawła II. Pracowałam w trzech komisjach watykańskich – w jednej z nich, Papieskiej radzie ds. Rodziny, razem z moim mężem Andrzejem – do końca istnienia tych instytucji. A Ojciec Święty wówczas śmiał się, że jestem jedną nogą w Krakowie, a drugą w Rzymie.” [7]

Literatura:

[1] Półtawska W., 2023, O więcej niż życie. Biografia w zarysie, Edycja Świętego Pawła, Częstochowa.

[2] Por. Wiertelak P., 2016, Portret Wandy Półtawskiej na tle zawiłości społeczno-obyczajowych XX wieku, Polish Biographical Studies, nr 4, ss. 117-141.

[3] Krzyżak T., 2017, Wanda Półtawska. Biografia z charakterem, Wydawnictwo WAM, Kraków.

[4] Półtawska W., 2009, Beskidzkie rekolekcje. Dzieje przyjaźni księdza Karola Wojtyły z rodziną Półtawskich, Edycja Świętego Pawła, Częstochowa.

[5] Krzyżak T., 2017, Wanda Półtawska. Biografia z charakterem, Wydawnictwo WAM, Kraków.

[6] Półtawska W., 2023, O więcej niż życie. Biografia w zarysie, Edycja Świętego Pawła, Częstochowa.

[7] Tamże.

Tekst pochodzi z pracy: Dej M., 2023, Recepcja enccykliki Humanae Vitae w refleksji intelektualnej i działalności katechetyczno-pastoralnej Wandy Półtawskiej, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, praca magisterska napisana pod kierunkiem dr hab. Andrzeja Kieliana, niepublikowana.